Prawo do zasiłków ustalają oraz zasiłki te wypłacają:

• płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do tego ubezpieczenia powyżej 20 ubezpieczonych (wypłacają zasiłki swoim ubezpieczonym w czasie trwania ubezpieczenia),
• ZUS przede wszystkim ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych, a ponadto:
  • ubezpieczonym prowadzącym działalność pozarolniczą i osobom z nimi współpracującym, będącym duchownymi oraz podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego,
  • osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia.

Liczbę ubezpieczonych ustala się na rok kalendarzowy według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w stosunku do płatników składek, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego – według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia. Szczegółowo kwestie te reguluje art. 61 ustawy zasiłkowej.

W komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl, ZUS podaje, że w liczbie ubezpieczonych nie należy uwzględniać m.in. osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych. Skoro, dla celów stwierdzenia czy płatnik składek nabywa uprawnienia płatnika zasiłku, liczbę ubezpieczonych ustala się zasadniczo na 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, to nie ma znaczenia, że pracownik był na urlopie bezpłatnym tylko w tym dniu (przykład). Tym samym upoważnionym do wypłaty zasiłków z ubezpieczeń społecznych w 2022 r. jest pracodawca (zleceniodawca), który na dzień 30 listopada 2021 r. zgłosił do ubezpieczenia chorobowego co najmniej 21 osób.